واکه یک صدای گفتاری هجایی است که بدون هیچ گونه تنگی در مجرای صوتی تلفظ می شود . [1] مصوت ها یکی از دو دسته اصلی صداهای گفتاری هستند و دیگری صامت است . صدادارها از نظر کیفیت، بلندی صدا و همچنین از نظر کمیت (طول) متفاوت هستند . آنها معمولاً صدادار هستند و از نزدیک در تغییرات عروضی مانند لحن ، لحن و استرس درگیر هستند .
کلمه واکه از کلمه لاتین vocalis به معنای "آوا" (یعنی مربوط به صدا) گرفته شده است. [2] در زبان انگلیسی، کلمه واکه معمولاً برای اشاره به صداهای مصوت و نمادهای نوشتاری که آنها را نشان می دهند ( ⟨a⟩ ، ⟨e⟩ ، ⟨i⟩ ، ⟨o⟩ ، ⟨u⟩ ، و گاهی اوقات ⟨ استفاده می شود. w⟩ و ⟨y⟩ ). [3]
دو تعریف مکمل برای واکه وجود دارد، یکی آوایی و دیگری واجی .
تعریف آوایی "واکه" (یعنی صدایی که بدون انقباض در مجرای صوتی تولید می شود) همیشه با تعریف واج شناختی (یعنی صدایی که اوج یک هجا را تشکیل می دهد) مطابقت ندارد. [6] تقریب‌های [j] و [w] این را نشان می‌دهند: هر دو بدون انقباض زیادی در مجرای صوتی هستند (بنابراین از نظر آوایی به نظر می‌آیند مصوت مانند هستند)، اما در شروع هجاها رخ می‌دهند (مثلاً در " هنوز» و «مرطوب») که نشان می دهد از نظر واج شناختی همخوان هستند. بحث مشابهی در مورد این که آیا کلمه ای مانند پرنده در گویش روتیک دارای مصوت r رنگ /ɝ/ یا صامت هجای /ɹ̩/ است . کنت پایک (Kenneth Pike ) زبان شناس آمریکایی (1943) اصطلاحات " vocoid " را برای مصوت آوایی و "واکه" برای مصوت واجی پیشنهاد کرد، [7] بنابراین با استفاده از این اصطلاح، [j] و [w] به عنوان مصوت طبقه بندی می شوند اما مصوت نیستند. با این حال، مدیسون و اموری (1985) از طیف وسیعی از زبان‌ها نشان دادند که نیمه‌واکه‌ها با انقباض باریک‌تر مجرای صوتی نسبت به مصوت‌ها تولید می‌شوند و بنابراین ممکن است بر این اساس صامت‌ها در نظر گرفته شوند. [8] با این وجود، تعاریف آوایی و آوایی همچنان برای هجای /l/ در جدول یا هجاهای هجا در دکمه و ریتم تضاد دارند .
.png/1280px-Vowel_quadrilateral_(IPA_1949).png)
دیدگاه سنتی تولید مصوت، که برای مثال در اصطلاحات و ارائه الفبای آوایی بین المللی منعکس شده است ، یکی از ویژگی های بیانی است که کیفیت یک واکه را به عنوان متمایز کننده آن از سایر مصوت ها تعیین می کند. دانیل جونز سیستم صدادار اصلی را برای توصیف واکه ها از نظر ویژگی های ارتفاع زبان (بعد عمودی)، پشتی زبان (بعد افقی) و گرد بودن (تلفیق لب) توسعه داد . این سه پارامتر در نمودار چهارضلعی IPA در سمت راست نشان داده شده است. ویژگی‌های دیگری از کیفیت واکه وجود دارد، مانند موقعیت ولوم (بینی)، نوع ارتعاش تارهای صوتی (آواسازی)، و موقعیت ریشه زبان.
این تصور از بیان مصوت از سال 1928 نادرست شناخته شده است. پیتر لادفوگد گفته است که "آوا شناسان اولیه... فکر می کردند که بالاترین نقطه زبان را توصیف می کنند، اما اینطور نبود. آنها در واقع فرکانس های فرمانت را توصیف می کردند." [9] (به زیر مراجعه کنید.) راهنمای IPA پذیرفته است که "چهارضلعی مصوت باید به عنوان یک انتزاع در نظر گرفته شود و نه یک نقشه مستقیم از موقعیت زبان." [10]
با این وجود، این مفهوم که کیفیت واکه ها در درجه اول با موقعیت زبان و گرد کردن لب تعیین می شود، همچنان در آموزش استفاده می شود، زیرا توضیحی شهودی از نحوه تمایز واکه ها ارائه می دهد.
از لحاظ نظری، ارتفاع واکه به موقعیت عمودی زبان یا فک (بسته به مدل) نسبت به سقف دهان یا دهانه فک اشاره دارد . اما در عمل به اولین فرمانت (کمترین رزونانس صدا) به اختصار F1 اشاره دارد که با ارتفاع زبان مرتبط است. دو اصطلاح معمولاً برای اشاره به دو درجه ارتفاع واکه به کار می‌رود: در مصوت‌های نزدیک ، که به عنوان مصوت‌های بلند نیز شناخته می‌شوند ، مانند [i] و [u] ، فرمانت اول با قرار گرفتن زبان در نزدیکی کام سازگار است. بالا در دهان، در حالی که در واکه‌های باز ، که به عنوان مصوت‌های کم نیز شناخته می‌شوند ، مانند [a] ، F1 مطابق با باز بودن فک و قرار گرفتن زبان پایین در دهان است. ارتفاع با معکوس مقدار F1 تعریف می شود: هر چه فرکانس فرمنت اول بیشتر باشد، واکه کمتر (بازتر) است. [a] در کاربرد جان اسلینگ ، جایی که مصوت‌های جلویی از نظر ارتفاع با موقعیت فک به جای زبان متمایز می‌شوند، فقط از اصطلاحات «باز» و «بستن» استفاده می‌شود، زیرا «بالا» و «کم» اشاره دارد. به موقعیت زبان
الفبای آوایی بین المللی دارای حروفی برای شش درجه ارتفاع واکه برای واکه های کامل است (به علاوه واکه میانی کاهش یافته [ə] )، اما برای یک زبان بسیار غیرمعمول است که این تعداد درجات را بدون ویژگی های دیگر تشخیص دهد. حروف IPA متمایز می شوند (بر اساس ارتفاع مرتب شده اند، که بالاترین حروف بالاترین و پایین ترین آنها کمترین است):
حروف ⟨ e، ø، ɘ، ɵ، ɤ، o ⟩ به عنوان نزدیک به میانه تعریف می شوند اما معمولا برای مصوت های میانی واقعی استفاده می شوند . در صورت نیاز به دقت بیشتر ، مصوت‌های وسط درست ممکن است با نشانه‌های پایین‌تر یا افزایش‌دهنده نوشته شوند :
زبان کنسیو ، که در مالزی و تایلند صحبت می‌شود، در تضاد واکه‌های میانی واقعی با واکه‌های میانی نزدیک و میانی باز و بدون هیچ پارامتر اضافی مانند طول، گردی یا ATR بسیار غیرمعمول است. حروف صدادار جلو، /i ɪ e e̞ ɛ/ ، همراه با /a/ باز ، یک تمایز ارتفاع شش طرفه ایجاد می کنند. این حتی برای مصوت های بینی نیز صدق می کند. گزارش شده است که برخی از انواع آلمانی دارای پنج ارتفاع مصوت متضاد هستند که مستقل از طول یا سایر پارامترها هستند. به عنوان مثال، گویش باواریایی آمشتتن دارای سیزده مصوت بلند است که به عنوان چهار ارتفاع مصوت (نزدیک، نزدیک، میانی، وسط باز) هر کدام در میان مصوت‌های جلویی، گرد جلو، و عقب گرد، همراه با یک مصوت باز برای ارتفاع پنجم: /i e ɛ̝ ɛ/، /y ø œ̝ œ/، /u o ɔ̝ ɔ/، /a/ . به غیر از زبان Kensiu فوق الذکر ، هیچ زبان دیگری شناخته نشده است که بیش از چهار درجه ارتفاع مصوت را متضاد کند.
به نظر می‌رسد که پارامتر ارتفاع واکه، ویژگی متقابل زبانی اولیه واکه‌ها باشد، زیرا تمام زبانهای گفتاری که تاکنون مورد تحقیق قرار گرفته‌اند، از ارتفاع به عنوان یک ویژگی متضاد استفاده می‌کنند. هیچ پارامتر دیگری، حتی پشتی یا گرد کردن (به زیر مراجعه کنید)، در همه زبان ها استفاده نمی شود. برخی از زبان ها دارای سیستم صدادار عمودی هستند که در آن حداقل در سطح واجی، فقط ارتفاع برای تشخیص مصوت ها استفاده می شود.
پشتی واکه برای موقعیت زبان در هنگام بیان یک واکه نسبت به پشت دهان نامگذاری می شود. با این حال، مانند ارتفاع مصوت، با فرمنت صدا، در این مورد دوم، F2، نه با موقعیت زبان تعریف می شود. در حروف صدادار جلویی مانند [i] بسامد F2 نسبتاً زیاد است، که عموماً مربوط به موقعیت زبان به جلو در دهان است، در حالی که در مصوت های عقب مانند [u] ، F2 کم است، مطابق با قرار گرفتن زبان به سمت پشت دهان
الفبای آوایی بین‌المللی پنج درجه پشتی واکه‌ها را تعریف می‌کند (بر اساس پشتی طبقه‌بندی شده‌اند، که بالاترین یکی جلویی‌ترین پشتی‌ترین و پایین‌ترین آن پشتی‌ترین است):
ممکن است به آنها، جلو-مرکزی و پشت-مرکزی اضافه شود، که مربوط به خطوط عمودی است که فضاهای واکه مرکزی را از جلو و عقب در چندین نمودار IPA جدا می کند. با این حال، front-central و back-central همچنین ممکن است به عنوان اصطلاحاتی مترادف با نزدیک به جلو و نزدیک به عقب استفاده شوند . هیچ زبانی شناخته شده نیست که بیش از سه درجه پشتی را در تضاد قرار دهد و همچنین زبانی وجود ندارد که حروف صدادار جلویی را با حروف صدادار نزدیک به جلو و عقب با حروف نزدیک به عقب در تضاد قرار دهد.
اگرچه برخی از گویش‌های انگلیسی دارای حروف صدادار در پنج درجه پشتی هستند، اما هیچ زبان شناخته‌شده‌ای وجود ندارد که پنج درجه پشتی را بدون تفاوت‌های اضافی در ارتفاع یا گرد تشخیص دهد.
گرد بودن به دلیل گرد شدن لب ها در برخی از مصوت ها نامگذاری شده است. از آنجایی که گرد شدن لب به راحتی قابل مشاهده است، مصوت ها معمولاً بر اساس مفصل لب ها گرد شناخته می شوند. از نظر آکوستیک، مصوت های گرد عمدتاً با کاهش F2 مشخص می شوند، اگرچه F1 نیز اندکی کاهش یافته است.
در بیشتر زبان‌ها، گرد بودن یک ویژگی تقویت‌کننده حروف صدادار متوسط به بالا است تا یک ویژگی متمایز. معمولاً هرچه واکه پشتی بالاتر باشد، گرد کردن شدیدتر است. با این حال، در برخی از زبان‌ها، گرد بودن مستقل از پشتی است، مانند فرانسوی و آلمانی (با حروف صدادار گرد جلو)، بیشتر زبانهای اورالیک ( استونیایی دارای کنتراست گرد برای /o/ و مصوت‌های جلو)، زبانهای ترکی (با تمایز گرد برای حروف صدادار جلو و /u/ )، و ویتنامی با حروف صدادار بدون گرد پشت.
با این وجود، حتی در آن زبان‌ها معمولاً همبستگی آوایی بین گرد کردن و پشتی وجود دارد: مصوت‌های گرد جلویی بیشتر از جلو در مرکز هستند و مصوت‌های گرد نشده پشتی تمایل دارند بیشتر به سمت عقب مرکزی باشند تا عقب. بنابراین، قرار گرفتن واکه های گرد نشده در سمت چپ واکه های گرد در نمودار مصوت IPA، منعکس کننده موقعیت آنها در فضای فرمانت است.
انواع مختلف لابیالیزاسیون امکان پذیر است. در حروف صدادار گرد وسط تا بالا، لب‌ها معمولاً به سمت بیرون بیرون زده هستند، پدیده‌ای که به نام گرد شدن درون لب‌ها شناخته می‌شود ، زیرا داخل لب‌ها قابل مشاهده است، در حالی که در واکه‌های جلویی گرد وسط تا بالا، لب‌ها معمولاً با «فشرده شدن» هستند. حاشیه لب‌ها به سمت یکدیگر کشیده شده و به سمت یکدیگر کشیده می‌شوند، پدیده‌ای که به نام گرد شدن برون‌ابیال شناخته می‌شود. با این حال، همه زبان ها از این الگو پیروی نمی کنند. به عنوان مثال، /u/ ژاپنی یک واکه بیرونی (فشرده) پشتی است، و صدای آن کاملاً متفاوت از یک زبان انگلیسی endolabial /u/ است . سوئدی و نروژی تنها دو زبان شناخته شده ای هستند که این ویژگی در آنها متضاد است. آنها به ترتیب دارای واکه های جلویی نزدیک بیرونی و درون لبی و واکه های مرکزی نزدیک هستند . در بسیاری از درمان‌های آوایی، هر دو نوع گرد کردن در نظر گرفته می‌شوند، اما برخی از آواشناسان معتقد نیستند که اینها زیرمجموعه‌های یک پدیده واحد هستند و در عوض سه ویژگی مستقل از گرد (اندولابیال)، فشرده (برون‌زیستی) و غیر گرد را مطرح می‌کنند. موقعیت لبی حروف صدادار گرد نشده نیز ممکن است به طور جداگانه به عنوان گسترده و خنثی (نه گرد و نه پهن) طبقه بندی شود. [۱۲] برخی دیگر مصوت‌های گرد فشرده‌شده را که در آنها گوشه‌های دهان به هم کشیده شده‌اند، از مصوت‌های فشرده نشده تشخیص می‌دهند که در آنها لب‌ها فشرده می‌شوند اما گوشه‌ها مانند مصوت‌های پخش‌شده از هم جدا می‌مانند.
تصور حرکت زبان در دو جهت بالا-پایین و جلو-پشت، توسط شواهد مفصلی پشتیبانی نمی شود و روشن نمی کند که چگونه بیان بر کیفیت واکه ها تأثیر می گذارد. در عوض، حروف صدادار را می‌توان با سه جهت حرکت زبان از موقعیت خنثی‌اش مشخص کرد: جلو (به جلو)، برآمده (بالا و عقب) و جمع شده (پایین و عقب). مصوت های جلویی ( [i، e، ɛ] و تا حدی کمتر [ɨ، ɘ، ɜ، æ] ، و غیره)، می توانند در درجه دوم نزدیک یا باز باشند، مانند مفهوم سنتی، اما این به فک اشاره دارد. به جای موقعیت زبان علاوه بر این، به جای وجود یک دسته واحد از حروف صدادار پشتی، مکان‌های گروه‌بندی مجدد واکه‌ها را افزایش می‌دهند ، جایی که بدنه زبان به ولوم نزدیک می‌شود ( [u، o، ɨ ] و غیره)، و مصوت‌های عقب‌نشینی شده ، جایی که ریشه زبان به حلق نزدیک می شود ( [ɑ، ɔ] و غیره):
عضویت در این دسته‌ها مقیاس‌پذیر است، و مصوت‌های مرکزی میانی برای هر دسته‌ای حاشیه‌ای هستند. [13]
بینی زمانی اتفاق می افتد که هوا از طریق بینی خارج شود. حروف صدادار اغلب تحت تأثیر همخوان‌های بینی همسایه مانند دست انگلیسی [hæ̃nd] بینی می‌شوند . با این حال، حروف صدادار بینی را نباید با مصوت های بینی اشتباه گرفت . دومی به مصوت هایی اشاره دارد که از همتایان شفاهی خود متمایز هستند، مانند فرانسوی /ɑ/ در مقابل /ɑ̃/ . [14]
در حروف صدادار بینی ، پرده پایین می‌آید و مقداری هوا از داخل حفره بینی و همچنین دهان عبور می‌کند. مصوت شفاهی مصوتی است که در آن تمام هوا از دهان خارج می شود. لهستانی و پرتغالی همچنین حروف صدادار بینی و شفاهی را با هم مقایسه می کنند.
صداگذاری بیان می کند که آیا تارهای صوتی در حین بیان یک واکه ارتعاش دارند یا خیر. بیشتر زبان‌ها فقط واکه‌های صدادار دارند، اما چندین زبان بومی آمریکا ، مانند شاین و توتوناک ، هم صدادار و هم صدادار در توزیع مکمل دارند. حروف صدادار در گفتار زمزمه‌آمیز تداعی می‌شوند. در زبان ژاپنی و در زبان فرانسوی کبک ، مصوت هایی که بین صامت های بی صدا قرار می گیرند، اغلب به کار می روند. کرس در مورد داشتن مصوت های بی صدای واجی مورد مناقشه است، اما هیچ زبانی تایید نشده است که آنها را از نظر واجی داشته باشد.
صدای معین ، صدای جیر جیر و صدای نفسگیر (واکه های زمزمه شده) انواع آواسازی هستند که در برخی از زبان ها به صورت متضاد به کار می روند. اغلب، آنها با تمایز لحن یا استرس همراه هستند . در زبان Mon ، مصوت هایی که با صدای بلند تلفظ می شوند نیز با صدای جیر جیر تولید می شوند. در چنین مواردی، ممکن است مشخص نباشد که آیا این لحن، نوع صدا، یا جفت شدن این دو است که برای کنتراست واجی استفاده می‌شود . ترکیب نشانه های آوایی (آواسازی، لحن، استرس) به عنوان ثبت یا ثبت پیچیده شناخته می شود .
تنش برای توصیف تقابل واکه های زمان دار در مقابل مصوت های شل استفاده می شود . به طور سنتی تصور می شد که این تضاد ناشی از تنش عضلانی بیشتر است، اگرچه آزمایش های آوایی بارها در نشان دادن این موضوع شکست خورده اند. [ نیازمند منبع ]
بر خلاف سایر ویژگی‌های کیفیت واکه، تنش فقط برای چند زبان که دارای این تقابل هستند (عمدتاً زبانهای آلمانی ، به عنوان مثال انگلیسی )، قابل اعمال است، در حالی که مصوت‌های زبانهای دیگر (مثلاً اسپانیایی ) را نمی‌توان با توجه به تنش به هیچ معنا توصیف کرد. راه [ نیازمند منبع ]
می توان زمان انگلیسی را در مقابل حروف صدادار ضعیف با املای آن تقریباً تشخیص داد. مصوت‌های زمان معمولاً در کلمات با صدای آخر ⟨e⟩ ، مانند mate وجود دارند . مصوت های سست در کلمات بدون ⟨e⟩ صامت رخ می دهند ، مانند حصیر . در انگلیسی آمریکایی ، حروف صدادار ضعیف [ɪ، ʊ، ɛ، ʌ، æ] در هجاهای باز تاکید شده ظاهر نمی شوند. [15]
در گرامر سنتی، مصوت‌های بلند در مقایسه با مصوت‌های کوتاه ، بیشتر استفاده می‌شوند . این دو مجموعه اصطلاح توسط برخی به جای هم استفاده می شود زیرا این ویژگی ها در برخی از انواع زبان انگلیسی با یکدیگر همراه هستند. [ توضیح لازم است ] در بیشتر زبانهای ژرمنی ، حروف صدادار ضعیف فقط در هجاهای بسته وجود دارند . بنابراین، آنها به عنوان مصوت های علامت دار نیز شناخته می شوند ، در حالی که مصوت های زمان دار، مصوت های آزاد نامیده می شوند زیرا می توانند در هر نوع هجای وجود داشته باشند. [ نیازمند منبع ]
ریشه زبان پیشرفته (ATR) یک ویژگی رایج در بسیاری از آفریقا، شمال غرب اقیانوس آرام ، و زبان های پراکنده دیگر مانند مغولی مدرن است . [16] تضاد بین ریشه زبان پیشرفته و جمع‌شده از نظر آکوستیک شبیه کنتراست تنش-آمیز است، اما آنها به طور متفاوتی بیان می‌شوند. این مصوت ها کشش قابل توجهی در مجرای صوتی دارند.
حروف صدادار در برخی از زبان‌ها مانند سدانگ و زبانهای تونگوسیک وجود دارند . حلقی شدن از نظر مفصلی شبیه ریشه زبان جمع شده است اما از نظر آکوستیک متمایز است.
درجه قوی‌تری از حلقی شدن در زبانهای شمال شرقی قفقاز و زبانهای خویسان رخ می‌دهد . آنها را می توان اپی گلوتال نامید زیرا انقباض اولیه در نوک اپی گلوت است.
بیشترین درجه حلقی شدن در مصوت های تند زبان های خویسان است، جایی که حنجره بالا می رود، و حلق منقبض می شود، به طوری که یا اپی گلوت یا غضروف های آریتنوئید به جای تارهای صوتی می لرزند.
اصطلاحات pharyngealized ، epiglottalized ، strident و sphincteric گاهی اوقات به جای هم استفاده می شوند.
مصوت های Rhotic "واکه های R-color" انگلیسی آمریکایی و چند زبان دیگر هستند.
برخی از زبان‌ها، مانند انگلیسی و روسی، دارای حروف صدادار «کاهش‌یافته»، «ضعیف» یا «مبهم» در برخی موقعیت‌های بدون تاکید هستند. این صداها یک به یک با صداهای مصوتی که در موقعیت‌های تاکیدی (اصطلاح مصوت‌های "پر" نامیده می‌شوند مطابقت ندارند، و در مقایسه با آنها متمرکز می‌شوند و همچنین گرد کردن یا گسترش کمتری دارند. IPA مدت‌هاست که برای مصوت‌های مبهم دو حرف، ⟨ ə ⟩ و پایین ⟨ ɐ ⟩ ارائه کرده است که هیچ کدام برای گرد کردن تعریف نشده‌اند. گویش‌های انگلیسی ممکن است تا چهار مصوت کاهش یافته واجی داشته باشند: /ɐ/ ، /ə/ ، و بالاتر بدون گرد /ᵻ/ و گرد /ᵿ/ . (حروف غیرIPA ⟨ ᵻ ⟩ و ⟨ ᵿ ⟩ ممکن است برای دومی مورد استفاده قرار گیرند تا از اشتباه گرفتن با مقادیر کاملاً تعریف شده حروف IPA مانند ⟨ ɨ ⟩ و ⟨ ɵ ⟩ استفاده شود، زیرا IPA فقط مواردی را ارائه می دهد. دو مصوت کاهش یافته.)
آکوستیک حروف صدادار به خوبی درک شده است. کیفیت های مختلف واکه در تجزیه و تحلیل آکوستیک واکه ها توسط مقادیر نسبی شکل دهنده ها ، رزونانس های صوتی مجرای صوتی که به صورت نوارهای تیره در یک طیف نگار ظاهر می شوند، درک می شوند . دستگاه صوتی به عنوان یک حفره رزونانس عمل می کند و موقعیت فک، لب ها و زبان بر پارامترهای حفره تشدید تأثیر می گذارد و در نتیجه مقادیر فرمانت متفاوتی ایجاد می شود. آکوستیک حروف صدادار را می‌توان با استفاده از طیف‌نگارهایی که انرژی صوتی را در هر فرکانس نشان می‌دهند و اینکه چگونه با زمان تغییر می‌کند، تجسم کرد.
اولین فرمنت که به اختصار "F1" نامیده می شود، مربوط به باز بودن واکه (ارتفاع واکه) است. مصوت‌های باز دارای فرکانس F1 بالا هستند، در حالی که مصوت‌های نزدیک دارای فرکانس F1 پایین هستند، همانطور که در طیف‌نگار همراه دیده می‌شود: [i] و [u] شکل‌های اولیه پایین مشابهی دارند، در حالی که [ɑ] فرمنت بالاتری دارند.
فرمانت دوم، F2، مربوط به جلوی واکه است. واکه های عقب دارای فرکانس F2 پایین هستند، در حالی که واکه های جلو دارای فرکانس F2 بالا هستند. این در طیف‌نگار بسیار واضح است، جایی که واکه جلویی [i] فرکانس F2 بسیار بالاتری نسبت به دو مصوت دیگر دارد. با این حال، در واکه‌های باز، فرکانس F1 بالا باعث افزایش فرکانس F2 نیز می‌شود، بنابراین یک معیار جایگزین برای اندازه‌گیری جلو، تفاوت بین فرمنت اول و دوم است. به همین دلیل، برخی افراد ترجیح می دهند به صورت F1 در مقابل F2 – F1 ترسیم کنند. (این بُعد معمولاً به جای «جلو» «پشت» نامیده می‌شود، اما اصطلاح «عقب‌نشینی» می‌تواند هنگام بحث در مورد شکل‌دهی‌ها غیرمعمول باشد.)
پیتر لادفوگد در ویرایش سوم کتاب درسی خود، استفاده از نمودارهای F1 در برابر F2 - F1 را برای نمایش کیفیت واکه توصیه کرد. [17] با این حال، در ویرایش چهارم، او تغییر به اتخاذ یک طرح ساده از F1 در برابر F2، [18] و این طرح ساده از F1 در برابر F2 برای ویرایش پنجم (و آخرین) کتاب حفظ شد. [19] کاترینا هیوارد دو نوع نمودار را با هم مقایسه می کند و نتیجه می گیرد که رسم F1 در برابر F2 - F1 "به دلیل تأثیر آن بر قرار دادن مصوت های مرکزی چندان رضایت بخش نیست"، [20] بنابراین او همچنین استفاده از یک ساده را توصیه می کند. نمودار F1 در مقابل F2. در واقع، این نوع نمودار F1 در برابر F2 توسط تحلیلگران برای نشان دادن کیفیت حروف صدادار در طیف وسیعی از زبان‌ها از جمله RP، [21] [22] انگلیسی ملکه، [23] انگلیسی آمریکایی، [21] استفاده شده است. 24] انگلیسی سنگاپور، [25] انگلیسی برونئی، [26] فریزی شمالی، [27] ترکی کاباردی، [28] و زبان های مختلف بومی استرالیا. [29]
حروف صدادار با رنگ R با مقادیر F3 کاهش یافته مشخص می شوند.
گرد کردن عموماً با کاهش F2 انجام می شود که تمایل به تقویت پشتی واکه ها را دارد. یکی از تأثیرات این است که مصوت‌های پشتی معمولاً گرد می‌شوند در حالی که مصوت‌های جلویی معمولاً بدون گرد هستند. دیگری این است که مصوت های گرد تمایل دارند به سمت راست حروف صدادار گرد نشده در نمودارهای مصوت رسم کنند. یعنی دلیلی برای ترسیم جفت مصوت ها به شکلی که هستند وجود دارد.
علاوه بر تنوع در کیفیت واکه همانطور که در بالا توضیح داده شد، واکه ها در نتیجه تفاوت در عروض متفاوت هستند . مهمترین متغیرهای عروضی عبارتند از گام ( فرکانس اساسی )، بلندی صدا ( شدت ) و طول ( مدت ). با این حال، معمولاً ویژگی‌های عروضی را نه برای خود مصوت، بلکه برای هجایی که مصوت در آن وجود دارد، اعمال می‌کنند. به عبارت دیگر، حوزه عروض، هجا است، نه قطعه (واکه یا صامت). [30] می‌توانیم تأثیر عروض را بر جزء مصوت یک هجا به اختصار فهرست کنیم.
صدای مصوتی که کیفیت آن در سرتاسر مصوت تغییر نمی کند، تک صدایی نامیده می شود . مونوفتونگ ها را گاهی واکه های «خالص» یا «پایدار» می نامند. به صدای مصوتی که از کیفیتی به کیفیت دیگر می‌لغزد ، دیفتونگ می‌گویند و صدای مصوتی که به‌طور متوالی از سه کیفیت عبور می‌کند، سه‌تانگ نامیده می‌شود .
همه زبان‌ها دارای تک‌آهنگ هستند و بسیاری از زبان‌ها دارای دو زبانی هستند، اما سه‌فوگی یا صداهای مصوت با کیفیت‌های هدف حتی بیشتر از نظر زبانی نسبتاً نادر هستند. انگلیسی هر سه نوع دارد: صدای مصوت در ضربه تک‌فاتنگ /ɪ/ است ، صدای مصوت در پسر در بیشتر گویش‌ها دوگانه /ɔɪ/ است و صداهای مصوت گل / aʊər/ سه‌هجایی یا بی‌هجا را تشکیل می‌دهند. بسته به لهجه
در آواشناسی , دو صدایی و سه صدایی از دنباله های تک آوازها با این که آیا صدای مصوت را می توان به واج های مجزا تجزیه و تحلیل کرد یا خیر متمایز می شود . برای مثال، صداهای مصوت در تلفظ دو هجایی کلمه گل ( /ˈflaʊər/ ) از نظر آوایی یک سه هجایی بی هجا را تشکیل می دهند، اما از نظر واجی دنباله ای از دو هجایی هستند (که با حروف ⟨ow⟩ نشان داده می شود ) و یک صدای تک صدایی (حال حاضر) حروف ⟨er⟩ ). برخی از زبان شناسان اصطلاحات دوبله و سه تانگ را فقط در این معنای واجی به کار می برند.
نام "واکه" اغلب برای نمادهایی استفاده می شود که صداهای مصوت را در سیستم نوشتاری یک زبان نشان می دهند ، به ویژه اگر زبان از الفبا استفاده می کند . در سیستم‌های نوشتاری مبتنی بر الفبای لاتین ، حروف ⟨a⟩ ، ⟨e⟩ ، ⟨i⟩ ، ⟨o⟩ ، ⟨u⟩ ، ⟨y⟩ ، ⟨w⟩ و گاه از حروف دیگر همگی می‌توانند برای نشان دادن حروف صدادار استفاده شوند. با این حال، همه این حروف بیانگر حروف صدادار در همه زبان‌هایی نیستند که از این نوشتار استفاده می‌کنند، یا حتی به طور مداوم در یک زبان. برخی از آنها، به ویژه ⟨w⟩ و ⟨y⟩ نیز برای نشان دادن صامت های تقریبی استفاده می شوند . علاوه بر این، یک حرف صدادار ممکن است با حرفی که معمولاً برای حروف بی صدا یا ترکیبی از حروف اختصاص داده می شود، نشان داده شود، به ویژه در مواردی که یک حرف نشان دهنده چندین صدا در یک زمان باشد، یا برعکس. نمونه هایی از انگلیسی عبارتند از ⟨high⟩ در "ران" و ⟨x⟩ در "اشعه ایکس". علاوه بر این، پسوندهای الفبای لاتین دارای حروف مصوت مستقل مانند ⟨ä⟩ ، ⟨ö⟩ ، ⟨ü⟩ ، ⟨å⟩ ، ⟨æ⟩ ، و ⟨ø⟩ هستند .
مقادیر آوایی بسته به زبان به طور قابل توجهی متفاوت است، و برخی از زبان ها از ⟨i⟩ و ⟨y⟩ برای صامت [j] استفاده می کنند، به عنوان مثال، ⟨i⟩ اولیه در ایتالیایی یا رومانیایی و ⟨y⟩ اولیه در انگلیسی. در الفبای لاتین اصلی، هیچ تمایز نوشتاری بین ⟨v⟩ و ⟨u⟩ وجود نداشت و حرف نشان دهنده تقریبی [w] و مصوت های [u] و [ʊ] بود . در ولزی مدرن ، ⟨w⟩ نشان دهنده همین صداها است. لزوماً یک تناظر مستقیم یک به یک بین صداهای مصوت یک زبان و حروف مصوت وجود ندارد. بسیاری از زبان‌هایی که از نوعی الفبای لاتین استفاده می‌کنند، صداهای بیشتری نسبت به مجموعه استاندارد پنج حرف مصوت دارند. در املای انگلیسی، پنج حرف ⟨a⟩ ⟨e⟩ ⟨i⟩ ⟨o⟩ و ⟨u⟩ می توانند انواع صداهای مصوت را نشان دهند، در حالی که حرف ⟨y⟩ اغلب نشان دهنده واکه ها است (مثلاً "g y m" , "happ y " یا دوفاتون در "cr y "، "th y me"); [32] ⟨w⟩ برای نشان دادن برخی دوفتونگ ها (مانند "co w ") و برای نشان دادن یک مونوفتانگ در کلمات وام گرفته شده "cwm" و "crwth" (گاهی اوقات cruth ) استفاده می شود.
زبانهای دیگر به روش‌های مشابه با محدودیت تعداد حروف صدادار لاتین کنار می‌آیند. بسیاری از زبان ها به طور گسترده از ترکیب حروف برای نمایش صداهای مختلف استفاده می کنند. زبانهای دیگر از حروف صدادار با تغییراتی مانند ⟨ä⟩ در سوئدی استفاده می‌کنند ، یا علامت‌های تشریحی مانند umlauts را به حروف صدادار اضافه می‌کنند تا تنوع صداهای مصوت ممکن را نشان دهند. برخی از زبان‌ها با تغییر واکه‌های استاندارد لاتین به روش‌های دیگری، مانند ⟨æ⟩ یا ⟨ø⟩ که در برخی از زبانهای اسکاندیناوی یافت می‌شوند، حروف مصوت اضافی ساخته‌اند . الفبای آوایی بین‌المللی دارای مجموعه‌ای از 28 علامت است که طیفی از کیفیت‌های واکه‌های ضروری را نشان می‌دهد، و مجموعه دیگری از نشانه‌ها برای نشان دادن تغییرات از مصوت اصلی.
سیستم های نوشتاری که برای برخی از زبان ها استفاده می شود، مانند الفبای عبری و الفبای عربی ، معمولاً همه حروف صدادار را علامت گذاری نمی کنند، زیرا اغلب برای شناسایی یک کلمه غیر ضروری هستند. [ نیاز به منبع ] از نظر فنی، اینها را ابجد می نامند تا الفبا. اگرچه می توان جملات انگلیسی را ساخت که بدون حروف صدادار نوشتاری قابل درک باشند ( حدود یکم؟ )، تک کلمات در انگلیسی فاقد حروف صدادار نوشتاری می توانند غیرقابل تشخیص باشند. dd را در نظر بگیرید ، که می تواند هر یک از پدر، دادا، دادو، مرده، عمل، انجام داد، مرده، دیود، دودو، دود، شخص، عجیب، اضافه ، و کمک شده باشد . ( ابجدها عموماً برخی از مصوت‌های درونی کلمه و همه مصوت‌های ابتدایی و نهایی کلمه را بیان می‌کنند که به موجب آن ابهام بسیار کاهش می‌یابد . ) نمادهای استوانه ای که برای طناب آن استفاده می شود . هر دو بخشی از سنت شفاهی هستند و هنوز مبنای بسیاری از ترجمه های کتاب مقدس - یهودی و مسیحی هستند.
تفاوت در تلفظ حروف صدادار بین انگلیسی و زبان های مرتبط با آن را می توان با تغییر واکه بزرگ توضیح داد . پس از ورود چاپ به انگلستان، و بنابراین پس از اینکه املا کم و بیش استاندارد شد، یک سری تغییرات چشمگیر در تلفظ واج های مصوت رخ داد و تا قرن های اخیر ادامه یافت، اما در سیستم املایی منعکس نشد. این امر منجر به ناهماهنگی های متعدد در املای صداهای مصوت انگلیسی و تلفظ حروف مصوت انگلیسی (و تلفظ نادرست کلمات و نام های خارجی توسط گویندگان انگلیسی) شده است.
اهمیت حروف صدادار در تشخیص یک کلمه از کلمه دیگر از زبانی به زبان دیگر متفاوت است. تقریباً همه زبان‌ها حداقل دارای سه مصوت واجی هستند، معمولاً /i/، /a/، /u/ مانند عربی کلاسیک و اینوکتیتوت ، اگرچه آدیگه و بسیاری از زبانهای سپیک دارای سیستم مصوت عمودی /ɨ/، /ə/، / هستند. الف/ . تعداد بسیار کمی از زبان‌ها کمتر دارند، اگرچه برخی از زبانهای Arrernte ، چرکسی ، و Ndu فقط دو زبان دارند، /ə/ و /a/ ، با [ɨ ] همسانی .
ساده نیست که بگوییم کدام زبان بیشترین حروف صدادار را دارد، زیرا این بستگی به نحوه شمارش آنها دارد. به عنوان مثال، مصوت های بلند، مصوت های بینی، و آواهای مختلف ممکن است به طور جداگانه شمرده شوند یا نشوند. در واقع، گاهی اوقات ممکن است نامشخص باشد که آیا آواسازی متعلق به مصوت ها یا همخوان های یک زبان است. اگر چنین مواردی نادیده گرفته شوند و فقط حروف صدادار با حروف اختصاصی IPA ('کیفیت های مصوت') در نظر گرفته شوند، تعداد کمی از زبان ها بیش از ده زبان دارند. زبانهای آلمانی دارای برخی از بزرگترین موجودی‌ها هستند: زبان دانمارکی استاندارد دارای 11 تا 13 مصوت کوتاه ( /(a)، ɑ، (ɐ)، e، ə، ɛ، i، o، ɔ، u، ø، œ، y/ است. )، در حالی که گویش آمشتتن باواریایی سیزده مصوت بلند گزارش شده است: /i، y، e، ø، ɛ، œ، æ، ɶ، a، ɒ، ɔ، o، u/ . [ نیاز به نقل از ] وضعیت می‌تواند در یک زبان خانوادگی کاملاً متفاوت باشد: اسپانیایی و فرانسوی دو زبان عاشقانه نزدیک به هم هستند ، اما اسپانیایی تنها دارای پنج کیفیت مصوت خالص است، /a, e, i, o, u/ , در حالی که فرانسوی کلاسیک دارای یازده: /a، ɑ، e، ɛ، i، o، ɔ، u، y ، œ، ø/ و چهار مصوت بینی /ɑ̃/، /ɛ̃/، /ɔ̃/ و /œ̃/ . زبانهای مون-خمری آسیای جنوب شرقی نیز فهرست‌های بزرگی دارند، مانند یازده مصوت ویتنامی : /i، e، ɛ، ɐ، a، ə، ɔ، ɤ، o، ɯ، u/ . گویش های وو بیشترین موجودی چینی را دارند. گویش جین‌هویی وو نیز یازده مصوت گزارش شده است: ده مصوت اصلی، /i، y، e، ø، ɛ، ɑ، ɔ، o، u، ɯ/ ، به علاوه /ɨ/ محدود . این هفت مصوت بینی را به حساب نمی آورد. [33]
یکی از رایج ترین مصوت ها [a̠] است . تقریباً جهانی است که یک زبان حداقل یک مصوت باز داشته باشد، اگرچه اکثر گویش‌های انگلیسی [æ] و [ɑ] دارند - و اغلب یک [ɒ] که همه مصوت‌های باز هستند - اما [a] مرکزی ندارند . برخی از گویشوران تاگالوگ و سبوانو [ɐ] به جای [a] دارند ، و Dhangu Yolngu دارای /ɪ ɐ ʊ/ است ، بدون هیچ حروف صدادار محیطی. [i] نیز بسیار رایج است، اگرچه Tehuelche فقط مصوت های /e a o/ را دارد که مصوت نزدیک ندارد. مصوت سوم از سیستم سه مصوت عربی، /u/ ، به طور قابل توجهی کمتر رایج است. بخش بزرگی از زبانهای آمریکای شمالی دارای سیستم چهار مصوت بدون /u/ هستند : /i, e, a, o/ . ناهواتل و ناواهو نمونه هایی هستند.
در بیشتر زبان‌ها، حروف صدادار عمدتاً برای تمایز واژگان مجزا به کار می‌روند ، نه شکل‌های مختلف عطفی همان واژگان که معمولاً در زبانهای سامی انجام می‌دهند. به عنوان مثال، در حالی که مرد انگلیسی در جمع مرد می شود ، ماه یک کلمه کاملا متفاوت است.
در گویش‌های روتیک انگلیسی، مانند کانادا و ایالات متحده، واژه‌های زیادی مانند bird, Learn, girl, Church, worst, worm, myrrh وجود دارد که برخی از آواشناسان آنها را بدون حروف صدادار و فقط یک همخوان هجایی /ɹ̩/ تحلیل می‌کنند . با این حال، دیگران این کلمات را به‌عنوان یک مصوت روتیک ، /ɝː/ تحلیل می‌کنند . تفاوت ممکن است تا حدی در لهجه باشد.
چند کلمه از این دست وجود دارد ، مانند مکان نما ، پرده و لاک پشت : [ˈkɹ̩sɹ̩] ، [ˈkɹ̩tn̩] و [ˈtɹ̩tl̩] ، [ˈkɝːsɚ ] ، [ˈkɝːtən] ، و [ˈtɝːtəl] ) ، و حتی چند مورد حداقل در برخی از لهجه‌ها سه هجایی هستند، مانند ارغوانی [ˈpɹ̩.pl̩.ɹ̩] ، hurdler [ˈhɹ̩.dl̩.ɹ̩] ، gurgler [ˈɡɹ˩.ɡl..ɹ̩] و قطعی [.ɹ̩̩ ]
کلمه و اغلب به یک 'n بینی ساده منقبض می شود، مانند کلید lock 'n [ˌlɒk ŋˈkiː ] . کلماتی مانند will, have و is به طور منظم به 'll [l] , 've [v] و ' s [z] منقبض می شود . با این حال، هیچ یک از آنها به تنهایی و بدون مصوت تلفظ نمی شوند، بنابراین آنها کلمات واجی نیستند. واژه‌های مربوط به علم که می‌توانند به تنهایی تلفظ شوند، و فاقد حروف صدادار یا ars هستند، عبارتند از hmm، pst!، shh!، tsk !، و zzz . همانطور که در زبان های دیگر، onomatopoeiae خارج از فونوتاکتیک معمولی انگلیسی قرار دارند.
زبان های دیگری هستند که کلمات واژگانی را بدون صداهای مصوت تشکیل می دهند. برای مثال، در صرب-کرواسی ، صامت‌های [r] و [rː] (تفاوت نوشته نمی‌شود) می‌توانند به‌عنوان هسته هجا عمل کنند و لحن بالارونده یا نزولی داشته باشند . نمونه‌های آن عبارتند از زبان پیچنده na vrh brda vrba mrda و نام‌های جغرافیایی مانند Krk . در چک و اسلواکی ، [l] یا [r] می توانند مخفف حروف صدادار باشند: vlk [vl̩k] «گرگ»، krk [kr̩k] «گردن». یک کلمه طولانی بدون حروف صدادار čtvrthrst است ، به معنی "چهارم دست"، با دو هجا (یکی برای هر R)، یا scvrnkls ، یک فرم فعل به معنای "شما واژگون (sth) پایین" (به عنوان مثال یک سنگ مرمر). جملات کامل (معمولاً زبان گردان) را می توان از چنین کلماتی ساخت، مانند Strč prst skrz krk ، به معنای "انگشت را به گردن خود بچسبانید" ( تلفظ می شود [str̩tʃ pr̩st skr̩s kr̩k] )، واسمرژ پلن سکورن زولهل ز میلیه. (در اینجاzvlhlدارای دو هجا بر اساس L است؛ وحرف اضافه zاز یک صامت منفرد تشکیل شده است. فقط حروف اضافه این کار را در چک انجام می دهند و معمولاً از نظر آوایی به کلمه زیر مرتبط می شوند، بنابراین واقعاً مانند کلمات بدون صدادار رفتار نمی کنند.) در روسی، وجود دارد. همچنین حروف اضافه ای هستند که از یک حرف صامت واحد تشکیل شده اند، مانندk، 'to'،v، 'in'، وs، 'with'. با این حال، این اشکال در واقع به ترتیب انقباضاتko،voوغیره، و این اشکال هنوز در روسی مدرن قبل از کلمات با خوشه‌های همخوان خاص برای سهولت تلفظ استفاده می‌شوند.
در قزاقستان و برخی دیگر از زبان های ترکی ، کلمات بدون صدادار ممکن است به دلیل کاهش مصوت های ضعیف ایجاد شوند. یک مثال رایج کلمه قزاق برای یک است: bir ، تلفظ می شود [br] . اما در میان سخنرانان دقیق، مصوت اصلی ممکن است حفظ شود و مصوت ها همیشه در املا حفظ می شوند.
در انواع جنوبی چینی ، مانند کانتونی و مینان ، برخی از کلمات تک هجا منحصراً از بینی ساخته می شوند ، مانند کانتونی [m̩˨˩] «نه» و [ŋ̩˩˧] «پنج». مینان همچنین دارای کلماتی است که از یک صامت و به دنبال آن یک بینی هجایی تشکیل شده است، مانند pn̄g "برنج پخته".
تاکنون همه این صامت‌های هجا حداقل در لغات لغوی ، صامت بوده‌اند ، مانند [r] ، [l] ، [m] و [n] که کیفیتی شبیه به مصوت‌ها دارند. (مثلاً می توانند لحن را حمل کنند.) با این حال، زبان هایی با کلمات واژگانی وجود دارند که نه تنها دارای حروف صدادار نیستند، بلکه اصلاً صدادار ندارند، مانند (غیر واژگانی) shh! به زبان انگلیسی اینها شامل برخی از زبانهای بربر و برخی از زبانهای شمال غربی اقیانوس آرام آمریکا مانند Nuxalk می شود . نمونه‌ای از دومی scs "seal fat" (تلفظ [sxs] ، همانطور که نوشته شده است)، و یک نمونه طولانی‌تر clhp'xwlhtlhplhhskwts' (تلفظ [xɬpʼχʷɬtʰɬpʰɬːskʷʰt͡sʼ hadion plant heed) است. (برای نمونه‌های دیگر پیوند Nuxalk را دنبال کنید.) مثال‌های بربر شامل /tkkssttt/ «تو آن را برداشتی» و /tfktstt/ «تو دادی». برخی از کلمات ممکن است فقط یک یا دو صامت داشته باشند: /ɡ/ "be"، /ks/ "feed on". [34] (در چینی ماندارین ، کلمات و هجاهایی مانند سی و ژی گاهی اوقات به عنوان هجاهای هجایی و از نظر آوایی، /ś/ و /tʂ́/ توصیف می شوند ، اما اینها دارای یک بخش صوتی هستند که لحن را حمل می کند.) زبان ژاپنی Miyako ، کلماتی بدون صدا وجود دارد، مانند ss "گرد و غبار"، kss "سینه/شیر"، pss "روز"، ff "یک شانه"، kff "ساختن"، fks "ساختن"، ksks 'ماه'، sks 'بریدن'، psks 'کشیدن'.
گزارش شده است که برخی از تحلیل‌های Wandala فاقد واکه‌های واجی هستند. [35]
غیرمعمول نیست که کلمات دستوری کوتاه فقط از حروف صدادار تشکیل شده باشند، مانند a و I در انگلیسی. کلمات واژگانی در انگلیسی تا حدودی نادرتر هستند و عموماً به یک هجا محدود می شوند: eye, awe, owe و در لهجه های غیر روتیک air, ore, err . کلماتی که بیش از یک هجا فقط صدادار هستند معمولاً وام خارجی هستند، مانند ai (دو هجا: / ˈ ɑː i / ) برای تنبل یال یا نام‌های خاص مانند آیووا (در برخی لهجه‌ها: / ˈ aɪ . oʊ . ə / ).
با این حال، دنباله‌های مصوت در حالت وقفه در برخی از زبانهای دیگر، معروف‌ترین آنها شاید در زبانهای بانتو و پلینزی ، اما همچنین در زبانهای ژاپنی و فنلاندی، آزادتر است . در چنین زبان‌هایی تنوع بیشتری از کلمات فقط مصوت وجود دارد. برای مثال، در زبان سواحیلی (بانتو)، aua «بررسی» و eua «تصفیه کردن» (هر دو سه هجا) وجود دارد . در ژاپنی، aoi青い «آبی/سبز» و oioi追々 «به تدریج» (سه و چهار مور ). و در فنلاندی، aie "نیت" و auo "باز!" (هر دو دو هجا)، اگرچه برخی از گویش ها آنها را به صورت aije و auvo تلفظ می کنند . در اردو ، āye/aaie آئیے یا āyn آئیں 'come' استفاده می شود. هاوایی و به طور کلی زبان های پلینزی دارای تعداد غیرعادی زیادی از این قبیل کلمات هستند، مانند aeāea (ماهی سبز کوچک) که سه هجا است: ae.āe.a. بیشتر کلمات طولانی شامل تکرار هستند که در زبان پلینزی کاملاً سازنده است : ioio «شیارها»، eaea «نفس»، uaua «سخت» (هر چهار هجا)، auēuē «گریه» (پنج هجا، از uē (uwē) «گریه کردن» ) uoa یا uouoa 'کالال کاذب' (اسپ. ماهی، سه یا پنج هجا). [ نیازمند منبع ]
