واژه‌نامه (جمع: lexicons ، به ندرت lexica ) واژگان یک زبان یا شاخه‌ای از دانش (مانند دریایی یا پزشکی ) است. در زبان‌شناسی ، واژگان فهرستی از واژگان یک زبان است . لغت لغت از کلمه یونانی λεξικόν (لغت نامه) گرفته شده است ، خنثی از λεξικός ( lexikos ) به معنای "از یا برای کلمات". [1]
نظریه‌های زبان‌شناسی عموماً زبان‌های انسانی را متشکل از دو بخش می‌دانند: واژگان، اساساً فهرستی از کلمات یک زبان (مجموعه کلمات آن). و دستور زبان ، سیستمی از قواعد که امکان ترکیب آن کلمات را در جملات معنادار فراهم می کند. همچنین تصور می‌شود که این واژگان شامل تکواژهای مقید می‌شود که نمی‌توانند به تنهایی به عنوان کلمات بایستند (مانند اکثر پسوندها ). [2] در برخی تحلیل‌ها، واژه‌های مرکب و کلاس‌های معینی از اصطلاحات ، ترکیب‌بندی‌ها و دیگر عبارات نیز بخشی از واژگان محسوب می‌شوند. دیکشنری ها فهرستی از واژگان، به ترتیب حروف الفبا، یک زبان معین هستند. معمولا، با این حال، تکواژهای محدود شده گنجانده نشده است.
اقلام موجود در فرهنگ لغت اصطلاحات، اقلام واژگانی یا فرم های کلمه نامیده می شوند. واژگان عناصر اتمی نیستند بلکه شامل اجزای واجی و مورفولوژیکی هستند. هنگام توصیف واژگان، از رویکرد تقلیل گرایانه استفاده می شود و سعی می شود در عین استفاده از یک توصیف حداقلی، کلی بماند. برای توصیف اندازه یک فرهنگ لغت، واژگان به لم ها گروه بندی می شوند. لم گروهی از واژگان است که توسط ریخت شناسی عطفی ایجاد می شود . لم ها در فرهنگ لغت با سر واژه هایی نشان داده می شوند که فرم های استناد و هر شکل نامنظمی را فهرست می کنند ، زیرا باید یاد بگیرند که از کلمات به درستی استفاده کنند. واژگان مشتق شده از یک کلمه توسط ریخت شناسی اشتقاقی، لم های جدید محسوب می شوند. واژگان نیز بر اساس دسته بندی باز و بسته سازماندهی شده است. دسته های بسته ، مانند تعیین کننده ها یا ضمایر ، به ندرت واژگان جدید داده می شوند. عملکرد آنها در درجه اول نحوی است . دسته‌های باز، مانند اسم‌ها و افعال ، مکانیسم‌های تولید بسیار فعالی دارند و واژگان آنها ماهیت معنایی‌تری دارند.
نقش اصلی واژگان، مستندسازی هنجارها و قراردادهای واژگانی تثبیت شده است . واژگانی سازی فرآیندی است که در آن کلمات جدید با استفاده گسترده ای وارد فرهنگ لغت می شوند. از آنجایی که واژگانی [3] ممکن است واژگان را از نظر واج شناختی و صرفی اصلاح کند، ممکن است یک منبع ریشه شناختی واحد به دو یا چند شکل در یک واژگان واحد وارد شود. این جفت ها که دوتایی نامیده می شوند ، اغلب از نظر معنایی نزدیک هستند. دو مثال استعداد در مقابل نگرش و استخدام در مقابل دلالت است . [4]
مکانیسم‌ها، که متقابلاً منحصر به فرد نیستند، عبارتند از: [5]
نئولوژیزم ها نامزدهای واژگان جدیدی هستند که اگر در طول زمان کاربرد وسیعی پیدا کنند، بخشی از واژگان زبان می شوند. نئولوژیزم ها اغلب توسط کودکانی معرفی می شوند که به اشتباه اشکال اشتباهی تولید می کنند. [7] دیگر منابع رایج عبارتند از زبان عامیانه و تبلیغات.
دو نوع وام‌گیری (نوئولوژی‌های مبتنی بر منابع خارجی) وجود دارد که صدای مطالب زبان مبدأ را حفظ می‌کند :
در زیر نمونه‌هایی از بسط واژگانی خارجی با استفاده از آیتم واژگانی زبان مبدأ به‌عنوان ماده اولیه برای نوشناسی آمده است که به ترتیب کاهش شباهت آوایی با آیتم واژگانی اصلی (در زبان مبدا) فهرست شده‌اند: [8]
موارد زیر نمونه‌هایی از بسط همزمان واژگانی بیرونی و درونی با استفاده از اقلام واژگانی زبان مقصد به‌عنوان مواد اولیه برای نوشناسی‌سازی هستند، اما همچنان شبیه به صدای عبارت واژگانی در زبان مبدأ هستند: [9]
مکانیسم دیگر شامل دستگاه‌های مولد است که تکواژها را مطابق با قوانین یک زبان ترکیب می‌کنند. به عنوان مثال، پسوند "-able" معمولا فقط به افعال متعدی اضافه می شود ، مانند "خواندنی" اما نه "گریستن".
واژه مرکب واژگانی است مرکب از چند واژگان تثبیت شده که معنای آن مجموع اجزای سازنده آنها نیست. آنها را می توان از طریق قیاس ، عقل سلیم و معمولاً زمینه تفسیر کرد . [3] کلمات مرکب می توانند ساختارهای صرفی ساده یا پیچیده داشته باشند. معمولاً فقط سر برای توافق نیاز به عطف دارد. ترکیب ممکن است منجر به واژگانی با نسبت غیرقابل تحمل شود. این با مکانیسم هایی جبران می شود که طول کلمات را کاهش می دهد. اخیراً نشان داده شده است که پدیده مشابهی در رسانه‌های اجتماعی نیز دیده می‌شود که در آن هشتگ‌ها ترکیب می‌شوند تا هشتگ‌هایی با اندازه طولانی‌تر ایجاد کنند که در مواقعی محبوب‌تر از هشتگ‌های تشکیل‌دهنده فردی هستند که ترکیب را تشکیل می‌دهند. [10] مرکب‌سازی رایج‌ترین راهبرد واژه‌سازی از نظر زبانی است.
زبان شناسی تاریخی تطبیقی سیر تکاملی زبان ها را مطالعه می کند و نگاهی دیاکرونیک به فرهنگ واژگان دارد. تکامل واژگان در زبان های مختلف از طریق یک مکانیسم موازی اتفاق می افتد. با گذشت زمان، نیروهای تاریخی برای شکل دادن به واژگان کار می کنند، [11] به دست آوردن آن را ساده تر می کنند و اغلب توهمی از نظم زیاد در زبان ایجاد می کنند.
اصطلاح "واژه نامه" به طور کلی در زمینه یک زبان واحد استفاده می شود. بنابراین، عموماً تصور می‌شود که سخنرانان چند زبانه دارای واژگان متعدد هستند. گویندگان انواع زبان ( برای مثال پرتغالی برزیل و پرتغال اروپایی ) ممکن است دارای یک واژگان واحد در نظر گرفته شوند. بنابراین یک دستگاه پول نقد (انگلیسی انگلیسی) و همچنین یک دستگاه باجه خودکار یا دستگاه خودپرداز به زبان انگلیسی آمریکایی برای هر دو آمریکایی و انگلیسی زبانان قابل درک است، علیرغم اینکه هر گروه از لهجه های مختلف استفاده می کند.
هنگامی که زبان شناسان یک فرهنگ لغت را مطالعه می کنند، چیزهایی را در نظر می گیرند که یک کلمه را تشکیل می دهد. رابطه کلمه/ مفهوم ؛ دسترسی واژگانی و شکست واژگانی دسترسی; نحوه تلاقی واج شناسی ، نحو و معنی یک کلمه رابطه مورفولوژی - کلمه ساختار واژگان در یک زبان معین. استفاده از زبان ( عمل شناسی )؛ فراگیری زبان ; تاریخچه و تکامل کلمات ( ریشه شناسی )؛ و روابط بین کلمات، که اغلب در فلسفه زبان مورد مطالعه قرار می گیرد .
مدل‌های مختلفی از نحوه سازماندهی واژگان و نحوه بازیابی کلمات در روان‌زبان‌شناسی ، عصب‌زبان‌شناسی و زبان‌شناسی محاسباتی پیشنهاد شده‌اند .
