گربه سیاه، گربه سفید ( صربی : Црна мачка، бели мачор ، رمانیزه شده : Crna mačka، beli mačor ) یک فیلم کمدی سیاه رمانتیک صربی به کارگردانی Emir Kusturica است که در سال ۱۹۹۸ منتشر شد . این فیلم برنده شیر نقره ای بهترین کارگردانی در جشنواره فیلم ونیز شد .
ترجمه تحت اللفظی این عنوان در واقع «گربه گربه سیاه، گربه سگ سفید» است. شخصیت‌های فیلم به زبان‌های رومی ، صربی و بلغاری صحبت می‌کنند - اغلب بین آنها جابجا می‌شوند.
ماتکو دستانوف، یک قاچاقچی و سودجو اهل رومی ، به همراه پسر نوجوانش زارع در خانه‌ای مخروبه در کنار رودخانه دانوب در شرق صربستان در نزدیکی مرز بلغارستان زندگی می‌کند . او قصد دارد یک قطار کامل سوخت قاچاق را به سرقت ببرد. او برای دریافت وامی که به دزدی کمک می کند، به سراغ گرگا پیتیچ، گانگستر قدیمی ویلچری می رود که دوست قدیمی زریجه دستانوف، پدر ماتکو و پدربزرگ زارع است. ماتکو جزئیات کار را با متحدی به نام دادان، یک گانگستر ثروتمند، سرگرم‌کننده و مواد مخدر که حرمسرا دارد، با نارنجک‌ها دستکاری می‌کند و در قمار تقلب می‌کند، طرح می‌کند. با این حال، دادان دو بار از او عبور می کند و با دادن نوشیدنی به ماتکو که مواد مخدر است، و در حالی که ماتکو بیهوش است، کار را انجام می دهد. ماتکو قادر به بازپرداخت وام خود نیست، بنابراین دادان قراردادی می بندد که به موجب آن اگر زارع با آفرودیتا، خواهر کوتوله دادان ازدواج کند، بدهی را می بخشد . با این حال، زارع (17) عاشق آیدا (26)، یک خدمتکار است که در مؤسسه‌ای که توسط مادربزرگ رومی‌اش سوژکا اداره می‌شود، کار می‌کند و آفرودیتا منتظر مرد رویاهایش است. دادان آفرودیتا را با غوطه‌ور کردن او در چاه مجبور به ازدواج می‌کند، در حالی که زارع برای اولین بار از طرح ازدواج با او از آیدا، که شنیده است دادان و ماتکو در رستورانی که او در آن کار می‌کند، توطئه آن را شنیده است، می‌فهمد. در همین حال، زارع با کمک یک گروه کولی، زاریجه را از بیمارستانی که در آن نگهداری می شود، پس می گیرد. گرگا پیتیچ مشکلات خودش را دارد، زیرا می خواهد نوه هایش از جمله گرگا ولیکی غول 2 متری ازدواج کنند.
این دو با اکراه مراسم عروسی برگزار شده در خانه ماتکو را تحمل می کنند و دادان با وجود مرگ ناگهانی ظاهری زریجه از به تعویق انداختن آن امتناع می ورزد. آنها قرار نبود عروسی در عزا داشته باشند، اما دادان تصمیم می گیرد تا اعلام مرگ را به تعویق بیندازد، بنابراین ماتکو و زارع جسد زریجه را در اتاق زیر شیروانی که در یخ بسته شده است، پنهان می کنند. ایدا و سوژکا غذای عروسی را فراهم می کنند و ایدا از دیدن ازدواج محبوبش با شخص دیگری ناراحت است. با این حال، عروس از وسط مراسم فرار می کند و توسط دادان، ماتکو و یاران جنایتکار دادان تعقیب می شود. در همین حین گرگا ولیکی پدر و برادرش را به خانه ماتکو می‌رانند تا از قبر زریجه (گرگا پیتیچ و دوستان قدیمی زریجه) دیدن کنند. عروس فراری با گرگا ولیکی برخورد می کند و این زوج فوراً عاشق هم می شوند. گرگا پیتیچ پس از افتادن ویلچرش از پشت کامیون و سرازیر شدن در سراشیبی به صحنه می‌آید و از اینکه گرگا ولیکی جفتش را پیدا کرده است، خوشحال است. گانگستر پیر، دادان را که زمانی برای او کار کرده بود، مجبور می کند که مسابقه را بپذیرد.
داماد با سوژکا و آیدا توطئه می‌کند تا دادان را پایین بیاورند و بیرون خانه را می‌چرخانند تا صندلی از هم جدا شود. در حالی که مقدمات مراسم عروسی آفرودیتا و گرگا ولیکی در حال انجام است، ماتکو و دادان با تقلب دادن دادان زمان را با تاس بازی می گذرانند. سوژکا در حین بازی وارد می‌شود و نوشیدنی مملو از ملین را به دادان بی‌خبر می‌دهد. گرگا پیتیچ ظاهرا می میرد و دادان و ماتکو جسد او را در اتاق زیر شیروانی پنهان می کنند، جایی که جسد زاریجه نیز پنهان شده است. با این حال، دو جسد به زودی هر دو به زندگی باز می گردند. بالاخره نمرده بودند آنها از اینکه خود را با هم می بینند شگفت زده می شوند، زیرا ۲۵ سال بود که یکدیگر را ندیده بودند و هر کدام فکر می کردند دیگری مرده است. در طول مراسم، دادان احساس ناراحتی می کند و با عجله به داخل خانه می رود، اما در کود می افتد. حرمسرا و دوستانش او را ترک می کنند، و همانطور که او سعی می کند خود را با غاز تمیز کند، فقط ماتکو وفادار می ماند و او یک دوش از شلنگ باغ به دادان می دهد. زارع مسئول عروسی را به زور اسلحه می گیرد و به او دستور می دهد تا ازدواج خود را با معشوقش آیدا جشن بگیرد و هر دو با هم در یک قایق رودخانه ای که به سمت بلغارستان حرکت می کند با یک مشت پول نقدی که در آکاردئون پدربزرگش پنهان شده است، به برکت پدربزرگ و مادربزرگ مربوطه خود حرکت می کنند. به عنوان شاهد، یک گربه سیاه و یک گربه سفید.
پس از موفقیت جهانی و همچنین جنجال فیلم قبلی خود، برنده نخل طلای زیرزمینی ، کوستوریکا از انتقادات تهاجمی چند روشنفکر فرانسوی به قدری آسیب دید که در سنین بالا به طور علنی اعلام کرد که از سینما بازنشسته شده است. از 41.
او بعداً نظر خود را تغییر داد و تصمیم گرفت با پروژه ای در مورد موسیقی کولی که در ابتدا به عنوان یک مستند با عنوان کاری Musika Akrobatika در نظر گرفته بود، بازگردد . این ایده بیشتر تکامل یافت و کوستوریکا تصمیم گرفت که شکوفایی های روایی خود را اضافه کند، بنابراین موزیکا آکروباتیکا به یک فیلم تخیلی گربه سیاه، گربه سفید تبدیل شد . [3]
گربه سیاه، گربه سفید پاسخ مثبت منتقدان را دریافت کرد و امتیاز ۸۳ درصدی را در Rotten Tomatoes بر اساس ۳۵ بررسی با میانگین امتیاز ۷.۱/۱۰ به دست آورد. [4] اجماع منتقدان سایت چنین می‌گوید: «کمدی سرگردان و عجیب و غریب امیر کوستوریکا، زندگی و انرژی خانواده کولی را در قلب داستان به تصویر می‌کشد». [4]
جانت ماسلین از نیویورک تایمز نقدی مثبت نوشت و فیلم را به عنوان «تلاش دیوانه‌وار در قلمرو تخیل آقای کوستوریکا» خلاصه کرد . او پیش از این که به این نتیجه برسد که «آقای کوستوریکا به وضوح همه شخصیت‌های دیگر فیلم را می‌پسندد که گربه سیاه، گربه سفید تبدیل به جشنی وحشی، زگیل و همه چیز می‌شود، بازی سرجان تودوروویچ از دادان کارامبولو را به‌عنوان «یک چرخش تکراری اما غیرقابل مقاومت» ستود. زندگی آنها و مانند فلینی، کوستوریکا در جایی که کمتر از آن انتظار می رود، لطف واقعی را می یابد و فیلم ها را کاملاً و بدون سازش مال خودش می سازد. [5]
کوین توماس در نقد خود برای لس آنجلس تایمز ، از این فیلم به عنوان یک "کمدی خشن و پرهیاهو، برای عشق، آزادی و دوستی" یاد می کند، قبل از اینکه به این نتیجه برسد که با وجود دو ساعت و 9 دقیقه زمان، گربه سیاه، گربه سفید "به دلیل کیفیت داستان سگ پشمالو و فریبنده، بهتر از بسیاری از فیلم‌های طولانی‌مدت کنار می‌آید." [6]
در یک نقد کلی مثبت، جی. هوبرمن از صدای دهکده به این فیلم به عنوان «فیلمسازی با هر معیار عینی» و «وسیله‌ای برای خیال‌پردازی‌های جادویی-رئالیستی پایین کارگردان درباره گانگسترهای رومی» اشاره می‌کند، که سرعتی دارد که جرقه‌اش را رد می‌کند. میزانسن ساخته شد» و به این نتیجه رسید که « گربه سیاه، گربه سفید مصمم است هر شخصیت را به یک ایدئوگرام برای انسانیت مبتذل بپیچاند» در حالی که به این فکر می کند که آیا «این کولی ها صفحه ای هستند که کارگردان بوسنیایی الاصل می تواند احساسات خود را روی آن نشان دهد. طرد شدن و بی خانمانی». [7]
اندرو اوهیر از Salon نقد مثبتی نوشت و فیلم را به عنوان «شیدایی، کارناوالی و برخورد با مرگ به عنوان یک ناراحتی جزئی (و موقت)» توصیف کرد و «تصویر قانع‌کننده کوستوریکا از وطن خود را به‌عنوان ویرانه‌ای اجتماعی و معماری ستود. همه چیز یا در حال از هم پاشیدن است یا بیش از حد در عظمت و عظمتی ساخته شده است.» اوهیر با این جمله به پایان می‌رسد: "کوستوریکا لحنی نیمه کنایه آمیز در سراسر این شاهکار پر ازدحام و نامفهوم دارد که تقریباً غیرممکن است طبقه‌بندی شود. در سنت فیلم اروپای شرقی، او حداقل به همان اندازه که آنها را در آغوش می‌گیرد، قراردادهای رئالیسم جادویی روستایی را هجو می‌کند. اما هیچ چیز بدبینانه یا خونسردی در مورد گربه سیاه، گربه سفید وجود ندارد ، مانند امواج غازها، خوک ها، بزها، سگ ها و گربه ها که گاهی اوقات شخصیت های انسانی را تهدید می کنند، بی پروا، وصف ناپذیر زنده است. [8]
پیتر استاک از سانفرانسیسکو کرونیکل شخصیت‌های فیلم را ستایش کرد که «چه عجیب و چه خیانتکار، به طرز شگفت‌انگیزی انسان ظاهر می‌شوند». [9]
منتقد وب، جیمز براردینلی، فیلم را به‌عنوان «چیزی تازه و سرزنده در دورانی که چیزی احمقانه مانند آرماگدون، پرفروش‌ترین فیلم سال 1998 است و فیلم‌ها عموماً از الگوهای امن و راحت پیروی می‌کنند، تحسین می‌کند، زیرا این همان چیزی است که تحقیقات استودیوها نشان می‌دهد که مخاطبان می‌خواهند». . او «احساس خاکی و جذابیت فیلم را که در نبود لعاب صیقلی اکثر ویژگی‌های بودجه‌ای کلان با وجود اینکه ماهرانه فیلم‌برداری شده است» ستایش کرد، بازی‌های باجرم سوردژان و برانکا کاتیک را تحسین کرد و نتیجه گرفت که «در حالی که شاهکار نیست، آخرین فیلم کوستوریکا برای کسانی که در جستجوی خنده سالمی هستند که در فرهنگی که پیچیدگی‌های آن به ندرت در فیلم نشان داده می‌شود، لذتی واقعی است. [10]
موسیقی جایگاه مهمی در این تصویر دارد، زیرا تقریباً در هر صحنه ای وجود دارد. Zarije به ویژه به موسیقی اختصاص داده شده است، زیرا او با گروه محلی در حال نواختن ویژه برای او در راه از بیمارستان و سپس در نمایشگاه نزدیک دریاچه دیده می شود.
سایر آهنگ های فیلم که در آلبوم موسیقی متن اصلی گنجانده نشده اند:
چند بازچاپ موسیقی متن به اشتباه گوران برگوویچ را به عنوان آهنگساز موسیقی فهرست کرده است. [11]
وسیله نقلیه ای که توسط زارع دستانوف (فلوریجان آجدینی) هدایت می شود یک رنو کاراول مدل 1966 است .
یکی از دوستان دادان همیشه در حال خواندن کمیک ایتالیایی آلن فورد دیده می شود که در بالکان بسیار محبوب شد. [12]
