در دستور زبان ، حرف داتیو ( به اختصار dat ، یا گاهی اوقات d هنگامی که یک استدلال اصلی است ) یک حالت دستوری است که در برخی از زبان‌ها برای نشان دادن گیرنده یا ذینفع یک عمل استفاده می‌شود، مانند « Maria Jacobo potum dedit »، لاتین برای « ماریا به یعقوب نوشیدنی داد. در این مثال، داتیو چیزی را که مفعول غیرمستقیم یک فعل در انگلیسی در نظر گرفته می‌شود، مشخص می‌کند.
گاهی اوقات داتیو کارکردهایی دارد که با دادن ارتباط ندارند. در زبانهای اسکاتلندی و ایرلندی ، واژه‌ی داتیو در دستور زبانهای سنتی برای اشاره به حروف اضافه - علامت گذاری اسم‌هایی که به دنبال حروف اضافه ساده و حرف معین هستند ، استفاده می‌شود . در گرجی و هندوستانی ( هندی - اردو )، حالت دایتی نیز می تواند موضوع جمله را مشخص کند. [1] به این ساخت داتیو می گویند . در زبان هندی ، ساخت داتیو فقط به افعال یا زمان‌های خاصی محدود نمی‌شود و می‌توان آن را با هر فعل در هر زمان یا حالتی به کار برد.
این زبان در میان زبان های اولیه هند و اروپایی رایج بود و تا به امروز در شاخه بالتو-اسلاوی ، شاخه ژرمنی ، آلبانیایی و غیره باقی مانده است. همچنین به اشکال مشابه در چندین زبان غیرهندواروپایی مانند خانواده زبانهای اورالیکی وجود دارد. در برخی از زبان‌ها، حالت داده‌ای کارکرد موارد دیگر را که اکنون منقرض شده‌اند، در خود جذب کرده است. در یونان باستان ، داتیو کارکردهای مکان و ابزاری پروتو-هندواروپایی و همچنین داتیو اصلی را دارد.
تحت تأثیر زبان انگلیسی که از حرف اضافه «to» برای (در میان کاربردهای دیگر) هم برای اشیاء غیرمستقیم ( به ) و هم برای جهت حرکت ( برو به ) استفاده می کند، گاهی اوقات از اصطلاح «داتیو» برای توصیف مواردی استفاده می شود که در موارد دیگر. زبان‌ها را به‌طور مناسب‌تر می‌توان لایتیو نامید .
"Dative" از لاتین cāsus datīvus ("مورد برای دادن")، ترجمه یونانی δοτικὴ πτῶσις، dotikē ptôsis ("عطف برای دادن") آمده است. [2] Dionysius Thrax در هنر دستور زبان خود نیز از آن به عنوان epistaltikḗ "برای ارسال (یک نامه)"، [3] از فعل epistéllō "ارسال به"، کلمه ای از همان ریشه epistle یاد می کند .
زبان انگلیسی قدیم یک حالت دایتی داشت. با این حال، سیستم حروف انگلیسی به تدریج در دوره انگلیسی میانه از بین رفت ، زمانی که ضمایر و داتیو ضمایر در یک حالت مایل ادغام شدند که با همه حروف اضافه نیز استفاده می شد. این اختلاط حروف در انگلیسی میانه و مدرن باعث شده است که اکثر دستور زبانهای مدرن برچسب‌های "Acusative" و "Dative" را به عنوان منسوخ در اشاره به انگلیسی کنار بگذارند و اغلب از اصطلاح "objective" برای مایل استفاده می‌کنند. [4] [5]
مورد داتیو در استفاده مدرن انگلیسی نادر است، اما می توان استدلال کرد که در چند عبارت مجموعه ای باقی می ماند. یکی از نمونه ها کلمه «میاندیشم» به معنای «به نظرم می رسد» است. این به این شکل ثابت از انگلیسی قدیم باقی مانده است (اما با تغییرات آوایی با بقیه زبان) که در آن به صورت "[it]" + "من" (حالت دادی ضمیر شخصی) + ساخته شده است. "فکر می کند" (یعنی "به نظر می رسد"، <انگلیسی باستان þyncan، "به نظر می رسد"، فعل نزدیک به فعل þencan، "فکر کردن"، اما متمایز از آن در انگلیسی قدیم؛ بعدها با "فکر کردن" ادغام شد و این معنی را از دست داده است).
ضمیر مصداق عینی مدرن که از حالت داتیو در انگلیسی باستان مشتق شده است، به‌ویژه ضمیر مقیدی انگلیسی باستان "hwām" (در مقابل ضمیر ذهنی مدرن "who" که از انگلیسی باستان "hwā" نشات می‌گیرد) - هر چند "whom" همچنین کارکردهای ضمیر متهم انگلیسی قدیمی "hwone" را جذب کرد. همچنین با کلمه " wem " (شکل دادی " wer ") در آلمانی هم خانواده است. OED تمام کاربردهای کلاسیک کلمه "whom" را در شرایطی که شی غیرمستقیم شناخته نشده است تعریف می کند - در واقع ، نشان دهنده ناشناس بودن شی غیر مستقیم است.
به همین ترتیب، برخی از اشکال مفعول ضمایر شخصی، بقایای داتیوهای انگلیسی قدیم هستند. به عنوان مثال، "him" به داتیو انگلیسی قدیمی him (معروف بود hine ) و "او" به داتیو hire (مضمون hīe بود ). این ضمایر در انگلیسی امروزی داتیو خالص نیستند. آنها همچنین برای توابعی که قبلاً با ضمیمه مشخص شده اند استفاده می شوند.
مفعول غیرمستقیم فعل ممکن است بین فعل و مفعول مستقیم فعل قرار گیرد: « به من کتاب داد» یا « شعری برایم نوشت».
مفعول غیر مستقیم ممکن است با استفاده از یک عبارت اضافه با استفاده از "به" بیان شود: "او کتابی به من داد ".
به طور کلی، داتیو (به آلمانی: Dativ ) برای علامت گذاری مفعول غیر مستقیم یک جمله آلمانی استفاده می شود . به عنوان مثال:
در زبان انگلیسی، جمله اول را می توان به صورت «کتاب را برای مرد فرستادم » و به صورت «کتاب را برای مرد فرستادم » ارائه کرد که در آن مفعول غیرمستقیم در انگلیسی با ایستادن در مقابل مفعول مستقیم مشخص می شود. ترتیب کلمات معمولی در آلمانی به این صورت است که داتیو را جلوی مضارع قرار می دهیم (مانند مثال بالا). با این حال، از آنجایی که داتیو آلمانی به شکل مشخص شده است، می‌توان آن را بعد از مضارع نیز قرار داد: Ich schickte das Buch dem Mann(e) . (e) بعد از Mann and Kind نشان دهنده یک پایان باستانی -e برای اسم های خاص در داتیو است . امروزه تقریباً منحصراً در عبارات مجموعه ای مانند zu Hause (در خانه، روشن به خانه)، im Zuge (در جریان)، و am Tage (در طول روز، روشن در روز) و همچنین در استفاده گاه و بیگاه در نثر رسمی، شعر، و اشعار آهنگ.
برخی از اسم‌های مذکر (و یک اسم خنثی، هرز [قلب])، که به عنوان اسم‌های ضعیف یا اسم‌های n نامیده می‌شوند ، یک -n یا -en را در مفرد و جمع می‌گیرند. بسیاری از اسم‌های مذکر هستند که به -e در اسمی ختم می‌شوند (مانند Name [name]، Beamte [افسر] و Junge [پسر])، اگرچه همه این اسم‌ها از این قاعده پیروی نمی‌کنند. بسیاری نیز، صرف نظر از اینکه در دسته اول قرار می گیرند یا نه، به افراد، حیوانات، حرفه ها یا عناوین اشاره می کنند. استثناهای این مورد عبارتند از هرز و نام فوق الذکر ، و همچنین Buchstabe (حرف)، Friede (صلح)، Obelisk (ابلیسک)، Planet (سیاره)، و دیگران.
برخی از حروف اضافه آلمانی به داتیو نیاز دارند: aus (از)، außer (خارج از)، bei (در، نزدیک)، entgegen (در مقابل)، gegenüber (مقابل)، mit (با)، nach (پس از، به)، seit (از آنجا که , von (از) و zu (at, in, to). برخی حروف اضافه دیگر ( an [at]، auf [on]، entlang [در امتداد]، hinter [پشت]، در [در، به]، neben (در کنار، کنار)، über [روی، سراسر]، unter [زیر، زیر]، vor [در مقابل]، و zwischen [در میان، بین]) ممکن است با داتیو (نشان دهنده مکان فعلی)، یا اتهام (نشان دهنده جهت به سمت چیزی) استفاده شود. Das Buch liegt auf dem Tisch(e) (معلوم: کتاب روی میز خوابیده است)، اما Ich lege das Buch auf den Tisch (معروف: کتاب را روی میز گذاشتم).
علاوه بر این، چهار حرف اضافه [an]statt (به جای)، trotz (به رغم)، während (در طول)، و wegen (به دلیل) که در زبان رسمی مدرن نیاز به جفت دارند ، بیشتر با داتیو در آلمانی محاوره ای به عنوان مثال، "به دلیل آب و هوا" به جای Wegen des Wetters که به طور رسمی صحیح است، به عنوان wegen dem Wetter بیان می شود . سایر حروف اضافه ای که در زبان رسمی نیاز به ژنی دارند، در سبک محاوره ای با فون ("of") ترکیب می شوند، به عنوان مثال außerhalb vom Garten به جای außerhalb des Gartens ("خارج از باغ").
مفهوم یک مفعول غیرمستقیم ممکن است با یک عبارت اضافه ارائه شود. در این صورت، حالت اسم یا ضمیر با حرف اضافه تعیین می شود، نه با کارکرد آن در جمله. این جمله را در نظر بگیرید:
در اینجا، فاعل ، Ich ، در حالت اسمی ، مفعول مستقیم، das Buch ، در حالت اتهامی است ، و zum Verleger در حالت داتیو است، زیرا zu همیشه به داتیو نیاز دارد ( zum انقباض zu + dem است. ). با این حال:
در این جمله، فروند مفعول غیرمستقیم است، اما چون از یک (جهت) پیروی می کند، مضارع لازم است نه داتیو.
همه مقاله ها در حالت داده تغییر می کنند.
برخی از افعال آلمانی برای مفعول مستقیم خود به داتیو نیاز دارند . مثال‌های رایج عبارتند از: antworten (برای پاسخ دادن)، danken (برای تشکر)، gefallen (لطفا کردن)، folgen (پیروی کردن)، glauben (باور کردن)، helfen (برای کمک کردن)، و رتبه‌بندی (برای نصیحت کردن). در هر مورد، مفعول مستقیم فعل در داتیو ارائه می شود. به عنوان مثال:
این افعال را نمی توان در ساختارهای غیرفعال معمولی استفاده کرد، زیرا آلمانی این افعال را فقط برای افعالی با مفعول اتهامی مجاز می داند. بنابراین غیر دستوری است که بگوییم: * Ich werde geholfen. "به من کمک شده است." در عوض باید از یک ساختار خاص به نام "غیر شخصی منفعل" استفاده شود: Mir wird geholfen ، به معنای واقعی کلمه: "به من کمک می شود." یک روش محاوره ای (غیر استاندارد) برای تشکیل صدای مفعول برای افعال داتیو به شرح زیر است: Ich kriege geholfen ، یا: Ich bekomme geholfen ، به معنای واقعی کلمه: "به من کمک می شود ". استفاده از فعل "به دست آوردن" در اینجا به ما یادآوری می کند که حالت داتیو ربطی به دادن و گرفتن دارد. در آلمانی، کمک چیزی نیست که شما به کسی انجام دهید، بلکه چیزی است که به او پیشنهاد می کنید .
حالت داتیو همچنین با افعال بازتابی ( sich ) استفاده می شود که مشخص می شود فعل برای چه بخشی از خود انجام می شود:
رجوع کنید به توافق مربوطه در فرانسه : " Les enfants se sont lavé s " ("بچه ها خود را شسته اند") در مقابل " Les enfants se sont lavé [بدون خم شدن] les mains " ("... دستانشان").
آلمانی می تواند از دو داتیو برای ساخت جملاتی مانند: Sei mir meinem Sohn(e) gnädig استفاده کند! "به خاطر من به پسرم رحم کن!" به معنای واقعی کلمه: «برای من به پسرم مهربان باش». اولین داتیو mir ("برای من") دلسوزی گوینده را بیان می کند (بسیار شبیه dativus ethicus در لاتین، در زیر ببینید). دومی meinem Sohn(e) ("به پسرم") مفعول واقعی دعوا را نام می برد. رحمت باید به پسر یا از طرف مادر/پدرش داده شود .
پایان های صفت نیز در حالت داتیو تغییر می کند . بسته به اینکه چه چیزی قبل از صفت باشد، سه احتمال عطف وجود دارد. آنها معمولاً از عطف ضعیف قبل از حرف معین (the)، عطف مختلط بعد از حرف نامعین (a/an) و عطف قوی هنگامی که مقداری نشان داده می شود (سیب های سبز زیاد) استفاده می کنند.
کاربردهای مختلفی برای حالت داده ای ( Dativus ) وجود دارد:
علاوه بر کارکرد اصلی خود به عنوان داتیو ، حالت داده دارای عملکردهای دیگری در یونانی کلاسیک است : [8] (نمودار زیر از نام های لاتین برای انواع داتیو استفاده می کند؛ نام یونانی داتیو δοτική πτῶσις است، مانند لاتین آن. معادل، مشتق شده از فعل "دادن" در یونان باستان، δίδωμι.)
مقالات در داتیو یونانی هستند
مصداق داتیو، به بیان دقیق، دیگر در یونانی جدید وجود ندارد، مگر در عبارات فسیل شده مانند δόξα τω Θεώ (از واژه کلیسایی τῷ Θεῷ δόξα، "جلال خدا") یا εν τάξει (ἐν τάξει، به ترتیب، به ترتیب"، یعنی "خیلی خوب" یا "OK"). در غیر این صورت، بیشتر کارکردهای داتیو با جفت یا عبارات اضافه بیان می شود .
در زبان روسی ، از حالت داتیو برای نشان دادن مفعول غیرمستقیم یک عمل (آن چیزی که به آن چیزی داده می شود، پرتاب می شود، خوانده می شود و غیره) استفاده می شود. در موردی که هدف حرکت یک شخص است، به جای اتهام برای نشان دادن حرکت به سمت، از داتیو استفاده می شود. این معمولاً با حرف اضافه κ + مقصد در حالت داده ای به دست می آید. К врачу ، به معنی "به پزشک".
Dative همچنین مورد ضروری است که توسط حروف اضافه خاص هنگام بیان ایده های خاص گرفته می شود. به عنوان مثال، وقتی حرف اضافه по به معنای "در امتداد" استفاده می شود، مفعول آن همیشه در حالت داتیو قرار می گیرد، مانند Po бокам ، به معنای "در امتداد اضلاع".
سایر زبانهای اسلاوی، حروف داتیو (و موارد دیگر) را کمابیش به همان شیوه روسی به کار می‌برند. برخی از زبان ها ممکن است از داتیو به روش های دیگری استفاده کنند. نمونه های زیر از زبان لهستانی هستند :
برخی از انواع دیگر استفاده از داتیو که در زبان صرب-کرواسی یافت می شود عبارتند از: Dativus finalis ( Titaniku u pomoć "برای نجات تایتانیک")، Dativus commodi/incommodi (Operi svojoj majci suđe "ظروف را برای مادرت بشویی")، Dativus milkivus ( Ovcama je dlaka gusta "موی گوسفند ضخیم است")، Dativus ethicus (Šta/što mi radi Boni؟ "Boni در حال انجام چه کاری است؟ (من مخصوصاً به چیستی آن علاقه دارم") و Dativus auctoris (Izgleda mi okej "It" به نظر من خوب است"). [ توضیح لازم است ]
در سایر شاخه‌های هندواروپایی غیرمعمول اما در میان زبانهای اسلاوی رایج است ، پایان اسم‌ها و صفت‌ها بر اساس عملکرد دستوری متفاوت هستند. عوامل دیگر جنسیت و تعداد است. در برخی موارد، پایان ممکن است واضح نباشد، حتی اگر آن سه عامل (عملکرد، جنسیت، تعداد) در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، در زبان لهستانی، ' syn' ("پسر") و " ojciec" ("پدر") هر دو اسم مفرد مذکر هستند، اما به صورت syn → syn owi و ojciec → ojc u در داتیو ظاهر می شوند.
هر دو زبان لیتوانیایی و لتونی در سیستم انحرافات اسمی یک حالت داتیو متمایز دارند.
اسامی لیتوانیایی عطف های هندواروپایی را در حالت داده ای به خوبی حفظ می کنند: (o-stems) vaikas -> sg. وایکوی، pl. وایکام; (ā-ساقه) ranka -> sg. rankai، pl. rankoms; (i-stems) viltis -> sg. vilčiai، pl. آسیب دیدگان (u-stems) sūnus -> sg. sūnui، pl. سونوم (ساقه های همخوان) vanduo -> sg. vandeniui، pl. واندنیم ها
صفت‌ها در حالت داتیو پایان‌های ضمیری دریافت می‌کنند (این ممکن است نتیجه یک توسعه جدیدتر باشد): tas geras vaikas -> sg. t am ger am vaikui, pl. t iems ger iems vaikams.
حالت داتیو در لتونی دچار ساده‌سازی‌های بیشتری شد - پایان‌های اصلی مذکر هر دو اسم و صفت با عطف‌های ضمیری جایگزین شده‌اند: tas vīrs -> sg. تام ویرم، pl. تیم ویریم. همچنین "s" پایانی در تمام اشکال Dative حذف شده است. تنها استثناء ضمایر شخصی در جمع است: mum s (به ما)، jum s (به شما). در زبان لیتوانیایی محاوره‌ای، «s» آخر در داتیو نیز اغلب حذف می‌شود: time geriem vaikam.
در هر دو زبان لتونی و لیتوانیایی، کارکرد اصلی حالت داده ای این است که مفعول غیرمستقیم را در یک جمله ارائه دهد: (lt) aš duodu vyrui knygą; (lv) es dodu [duodu] vīram grāmatu – کتابی به مرد می دهم .
حروف داتیو همچنین می‌تواند برای نشان دادن یک عمل قبل یا همزمان با عمل اصلی در جمله استفاده شود: (lt) jam įėjus, visi atsistojo - وقتی او وارد شد، همه ایستادند ، روشن شدند. پس از ورود به او، همه برخاستند . (lt) jai miegant، visi dirbo – وقتی او خواب بود، همه مشغول کار بودند ، روشن شد. به خواب او، همه کار می کردند .
در استاندارد مدرن لیتوانیایی، حروف اضافه‌ای نیازی به حروف داتیو ندارد، اگرچه در بسیاری از گویش‌ها اغلب انجام می‌شود: (dial.) iki (+D) šiai dienai، (ایستاده.) iki (+G) šios dienos - تا به امروز .
در لتونی، حالت داتیو با چند حرف اضافه در مفرد و همه حروف اضافه در جمع (به دلیل تغییرات تاریخی عجیب) گرفته می شود: sg. bez (+G) tevis (بدون تو) ~ pl. bez (+D) jums (بدون تو) ; sg. pa (+A) ceļu (در امتداد جاده) ~ pl. pa (+D) ceļiem (در امتداد جاده ها) .
[ توضیح لازم است ]
در ارمنی شرقی مدرن، با افزودن هر ماده ای به جفت به دست می آید:
گرایشی کلی وجود دارد که -ین را به عنوان پسوند داتیو استاندارد ببینیم، اما فقط به این دلیل که سازنده ترین (و در نتیجه رایج ترین) شکل آن است. پسوند -ین به‌عنوان نشانگر داتیو چیزی نیست جز پسوند متداول، متداول، جنسی - ی همراه با حرف تعریف -ن. اما مورد داتیو اشیاء نامعین را نیز در بر می گیرد که با -ین مشخص نمی شوند:
کارکرد اصلی علامت گذاری در زبان ارمنی نشان دادن پایان دریافت یک عمل است، معمولاً مفعول غیرمستقیم که در انگلیسی با حرف اضافه به . در استفاده از افعال «دادن» مانند دادن، اهدا، عرضه، تحویل، فروش، آوردن... داتیو گیرنده را نشان می دهد. با افعال ارتباطی مانند گفتن، گفتن، نصیحت کردن، توضیح دادن، پرسیدن، پاسخ دادن... داتیو شنونده را علامت می‌گذارد. افعال دیگری که مفعول غیرمستقیم آنها در ارمنی با حالت داتیو مشخص می شود عبارتند از: نشان دادن، رسیدن، نگاه کردن، نزدیک شدن...
ارمنی شرقی نیز از حالت داتیو برای مشخص کردن زمان یک رویداد استفاده می‌کند، به همان روشی که انگلیسی از حرف اضافه در استفاده می‌کند ، همانطور که در Meet me at nine o' clock.
هندوستانی ( هندی - اردو ) برای ضمایر حالت داتیو واقعی دارد، اما برای اسم ها، حالت داتیو باید با استفاده از نشانگر داتیو (پست) को کو (ko) به اسم های موجود در حروف مایل آنها ساخته شود. ضمایر در هندوستانی نیز دارای حالت مورب هستند، بنابراین ضمایر داتیو نیز می‌توانند به‌طور متناوب با استفاده از نشان‌دهنده حالت داده‌ای को کو (ko) با ضمایر در حالت مایل خود ساخته شوند، بنابراین دو مجموعه از ضمایر داتیو مترادف را تشکیل می‌دهند. جدول زیر ضمایر را به صورت اسمی و دایی نشان می دهد. هندوستانی فاقد ضمایر سوم شخص است و ضمایر اثباتی دو برابر ضمایر سوم شخص است. [9] [1]
جدول زیر موارد اریب هندوستانی را برای اسم‌های پسر و دختر نشان می‌دهد که پس از آنها، حالت مایل را برای ترکیب حالت مایل و نشان‌دهنده مصداق می‌گیرند. حرف مایل هندوستانی به خودی خود معنایی ندارد و با افزودن علامت کوچک को کو (ko) به حرف مایل کارکرد حالت داتیو اختصاص می دهد. [10] [11] [12] [13] [2]
حالت داتیو در هندوستانی نیز می تواند موضوع جمله را مشخص کند. به این می گویند ساخت داتیو یا موضوعات دمدمی . [1] در مثال‌های زیر، ضمیر دادی، آزمون موضوعیت پیوند آنافورای فاعل‌مدار را می‌گذراند. فاعل داتیو मुझे مجھے ( mujhe ) آنافورا अपने اپنے ( apne ) را متصل می کند.
من
مجهے
موجه من
I. DAT
من
اپنے
apne i
REFL . MASC . PL
من
سبھی
صبحی
همه NOM
रिश्तेदार
رشتےدار
ریشتدار
بستگان MASC . PL
من
پسند
پسند
مانند
.
یں
hɛ̄
باشد. PRS . MASC . PL
من همه اقوامم را دوست دارم
من
مجهے
موجه من
I. DAT
من
اپنے
apne i
REFL . MASC . PL
من
کام
کام
کار کردن NOM
من
کرنے
کارنه
انجام دهید. INF PTCP MASC . PL
.
یں
hɛ̄
باشد. PRS . MASC . PL
"من دارم/می خواهم کارم را انجام دهم."
مصداق داتیو به روش معمول در انحطاط اسم ها به «حالت چهارم» (چاتورتی-ویباکتی) معروف است. استفاده از آن عمدتا برای شی غیر مستقیم است.
مانند بسیاری از زبانهای دیگر، در مجارستانی از حالت داتیو برای نشان دادن مفعول غیرمستقیم یک فعل استفاده می‌شود. به عنوان مثال، Dánielnek adtam ezt a könyvet (این کتاب را به دانیل دادم ). دارای دو پسوند -nak و -nek است . صحیح با هارمونی واکه انتخاب می شود . ضمایر داتیو شخصی از نسخه -nek پیروی می کنند : nekem ، neked و غیره. این مورد برای بیان "برای" در شرایط خاصی مانند "من برای مادر هدیه خریدم" نیز استفاده می شود. در ساخت‌های ملکی، از پایان‌های nak/nek نیز استفاده می‌شود، اما این شکل داتیو نیست (بلکه حالت اسنادی یا مالکیتی ) [14]
فنلاندی یک مورد داده ای جداگانه ندارد. با این حال، حالت allative می‌تواند اساساً همان نقش داتیو را ایفا کند، فراتر از معنای اصلی آن یعنی حرکت جهت‌دار (یعنی رفتن به جایی یا نزدیک شدن به کسی). به عنوان مثال: He lahjoittivat kaikki rahansa köyhille (آنها تمام پول خود را به فقرا اهدا کردند .) در استونیایی نیز مشابه است .
در زبانهای شمال شرقی قفقاز، مانند Tsez ، داتیو در علامت‌گذاری جهت یک کنش، کارکردهای حالت فاعلی را نیز به عهده می‌گیرد. توسط برخی از زبان شناسان، آنها هنوز به عنوان دو حالت جداگانه در آن زبان ها در نظر گرفته می شوند، اگرچه پسوندها برای هر دو مورد دقیقاً یکسان هستند. زبان شناسان دیگر آنها را تنها به منظور جداسازی حالت های نحوی از حالت های مکانی به صورت جداگانه فهرست می کنند. مثالی با فعل متعدی "نمایش" (به معنای واقعی کلمه: "ببینم") در زیر آورده شده است:
کیدبا
kidb-ā
دختر: OBL - ERG
ужихъор
uži-qo-r
پسر - POSS - DAT / LAT
کیتIу
kʼetʼu
cat: [ III ]: ABS
دختر گربه را به پسر نشان می دهد.
از داتیو/لاتیو نیز برای نشان دادن مالکیت استفاده می شود، مانند مثال زیر، زیرا فعل "داشتن" وجود ندارد.
Kidbehъor
kidbe-qo-r
دختر: OBL - POSS - DAT / LAT
کیتIу
kʼetʼu
گربه: ABS
زوسی.
zow-si
باشد: PST - PST
"دختر یک گربه داشت."
همانطور که در مثال های بالا، حالت داتیو/الاتیو معمولاً در ترکیب با پسوند دیگری به عنوان حالت احتمالی رخ می دهد. با این حال، این نباید به عنوان یک مورد جداگانه در نظر گرفته شود، زیرا بسیاری از موارد مکانی در Tsez به صورت تحلیلی ساخته شده اند. از این رو، آنها در واقع ترکیبی از دو پسوند موردی هستند. برای جزئیات بیشتر به زبان Tsez# پسوندهای موردی محلی مراجعه کنید .
افعال ادراک یا احساس (مانند "دیدن"، "دانستن"، "عشق"، "خواستن") نیز نیاز دارند که فاعل منطقی در حالت داتیو/مثنی قرار گیرد. در این مثال از داتیو/مثنی "خالص" بدون پسوند POSS آن استفاده شده است.
جیالیر
علی ر
Ali- DAT / LAT
Patiи
پاتی
فاطمه: [ II ]: ABS
علی فاطمه را دوست دارد.
حالت داتیو ( yönelme durumu ) در زبان ترکی با افزودن پسوندهای «-e» یا «-a» به انتهای اسم، مطابق با هارمونی مصوت اسم تأثیرگذار، تشکیل می‌شود . کلمه ای که باید در حالت داتیو باشد را می توان به عنوان پاسخ به سؤالات "نیه؟" یافت. (به چه؟)، "کیم؟" (به چه کسی؟) و "nereye?" (به کجا؟) منجر به یافتن حالت داتیو در جمله می شود. [15] کاربردهای مختلفی برای حالت داده ای وجود دارد.
داتیو همچنین برای اشیاء است، معمولاً اشیاء غیر مستقیم، اما گاهی اوقات اشیایی که در انگلیسی مستقیم در نظر گرفته می شوند:
گونشین
خورشید
batışı na
در حال غرق شدن
پختن
نگاه کن
"به غروب آفتاب نگاه کن."
مورد داتیو نشان می دهد که کجا ، یعنی جایی که به کجا می رود . بنابراین تقریباً معنای حروف اضافه انگلیسی "to" و "into" و همچنین "in" را دارد که می توان آن را با "into" جایگزین کرد:
Birayı
آبجو
buzdolabı na
داخل جعبه یخ
koy
قرار دادن
"آبجو را در (در) یخچال قرار دهید."
{{cite journal}}: مجله استناد نیاز دارد |journal=( کمک ){{cite web}}: CS1 maint: کپی بایگانی شده به عنوان عنوان ( پیوند ){{cite web}}: CS1 maint: کپی بایگانی شده به عنوان عنوان ( پیوند )